De Maya’s van San Mateo Ixtatán
Hoog in de bosrijke bergen van Guatemala ligt het stadje San Mateo Ixtatán. De bewoners, Maya’s van de Chuj-stam, hebben een reputatie: ze staan bekend als dwarsliggers. Ze spreken Chuj, in plaats van Spaans zoals de rest van het land. Ze kleden zich anders en richten hun leven anders in. De Maya’s zijn oorspronkelijke bewoners van Centraal-Amerika, van voordat de Europeanen vanaf de zestiende eeuw hun stempel op het continent drukten. Maar veel belangrijker: de Maya’s zijn in de vorige eeuw geterroriseerd door de militaire junta, de dictatuur die heerste in Guatemala. Ze verzetten zich met hand en tand, een ware guerrilla tegen de eigen regering. Vandaar de reputatie.
Waterkrachtcentrales
Miguel is geboren en getogen in San Mateo Ixtatán. Ook hij is zo’n dwarsligger; hij leidt een – ongewapend – protest tegen PDHSA, een groot energiebedrijf dat waterkrachtcentrales wil bouwen in het gebied. Drie stuks, met dammen erbij, midden in de natuur.
Die centrales mogen er niet komen, zegt Miguel. Ze richten veel schade aan: de flora en fauna raakt verstoord door de zware machines en jarenlange bouwwerkzaamheden. Terwijl de omliggende dorpen afhankelijk zijn van de rivier voor hun drinkwater, landbouw en om kleding te wassen, stroomt er door de dammen minder water doorheen. Bovendien raakt de stroom vervuild. Daarom strijden de bewoners al jaren tegen de bouwplannen, via de rechter, de media en met demonstraties. Maar het energiebedrijf, met steun van buitenlandse investeerders en de Guatemalteekse regering, houdt voet bij stuk: die centrales moeten er komen. De lokale bevolking krijgt geen inspraak, want die ‘guerrilleros’ verzetten zich maar ‘tegen de ontwikkeling van hun eigen gemeenschap’. Miguel wordt er kwaad van. ‘Zij zijn degenen die dingen verzinnen! Ze doen alleen waar ze zelf beter van worden.’
Grimmige strijd
Dat de autoriteiten niet van plan zijn om toe te geven, weet Miguel maar al te goed. In 2016 ging het mis. ‘De politie viel mijn huis binnen, zonder huiszoekingsbevel. Ik was niet thuis, mijn familie wel. Ze haalden alles overhoop en maakten alles kapot.’ De boodschap was duidelijk: Miguel moet op zijn tellen passen. Later begon een strafrechtelijke vervolging, en het proces loopt nog. Advocaten zoeken nog naar manieren om Miguel's onschuld te bewijzen, en hem uit de gevangenis te houden. Vastenactie steunt zijn verdediging. Vanwege het lopende proces heeft Vastenactie ervoor gekozen Miguel's achternaam niet te noemen.
Maar het kan nog erger. In 2017 viel er een dodelijk slachtoffer tijdens een demonstratie bij het hoofdkwartier van PDHSA. Een paar honderd mensen hadden zich daar verzameld om vreedzaam te demonstreren, toen er schoten vanuit het bos klonken. Tussen de wegrennende menigte bleef één man op de grond liggen. Hij kreeg pas hulp toen de demonstranten durfden terug te komen. Dat was te laat: de man overleed onderweg naar het ziekenhuis. Er volgde geen onderzoek en er werd niemand vervolgd.
Cruciale steun
De mensen van San Mateo Ixtatán zijn dwarsliggers, maar ze dreigen nu hun strijd te moeten staken. De commissie die Miguel opzette om vreedzaam te protesteren is ontbonden. Onder druk van de autoriteiten, die dreigen hem en andere leiders in de gevangenis te gooien. De steun van Vastenactie en lokale partner COPAE die de verdediging voert, is nu cruciaal. Om te laten zien dat vreedzaam verzet niet nutteloos is. En om de Guatemalteekse autoriteiten – en hun internationale partners – duidelijk te maken dat de wereld meekijkt.
Vastenactie blijft zich inzetten om Miguel en de andere actievoerders in Guatemala te helpen, via de advocaten van COPAE. Wilt u meer weten? Hou de berichten van Vastenactie in de gaten.
Meer lezen? Herinnert u zich bijvoorbeeld Juana nog, die hardhandig uit haar huis werd verdreven? Lees haar verhaal. Of lees over de (andere) landrechtenprojecten die wij steunen.
