Door de toename van broeikasgassen in de atmosfeer verschuiven de grenzen van de klimaatzones. We merken dit aan de veranderende weerpatronen. Die veroorzaken steeds vaker zogenoemde ‘extreme klimaatgebeurtenissen’. Dat zijn bijvoorbeeld zware stormen, extreme hittegolven of juist hevige regens.
Door de klimaatveranderingen verschuiven de grenzen van de klimaatzones zo snel, dat de leefbaarheid voor mensen, dieren en planten op veel plaatsen zwaar op de proef wordt gesteld, aldus hoogleraar Marten Scheffer in het NRC van 22 juli 2023. Hij zegt dat India nu al op de grens van leefbaarheid ligt door de hoge temperaturen: ‘Het verschuiven van de klimaatzones heeft gevolgen voor waar mensen in de toekomst het beste kunnen leven.’
Extreme klimaatgebeurtenissen
Op dit moment worden we vooral geconfronteerd met de extreme klimaatgebeurtenissen die worden veroorzaakt door de klimaatveranderingen. Tussen 2000 en 2019 vonden er meer dan 11.000 extreme klimaatgebeurtenissen plaats, waarbij 475.000 mensen hun leven verloren en er naar schatting voor 2.56 biljoen (2560 miljard!) dollar schade was. Dat zijn ongeveer drie grote klimaatgebeurtenissen per twee dagen!
Lage- en middeninkomenslanden hard geraakt
Vooral lage- en middeninkomenslanden worden hard geraakt door extreme klimaatgebeurtenissen. Ze hebben immers weinig middelen om grote catastrofes het hoofd te bieden. Noodopvang, voedsel, schoon water, herstel van infrastructuur, herbouw van voorzieningen en van woningen: veel landen hebben niet de middelen dergelijke rampen te boven te komen. De beschikbare financiële steun van de internationale gemeenschap is over het algemeen verre van voldoende. Volgens het Bureau voor de Coördinatie van Humanitaire Zaken van de Verenigde Naties (UN OCHA) kon bijvoorbeeld slechts 54% van de wereldwijde humanitaire oproepen in 2019 worden gefinancierd.
Klimaatrechtvaardigheid
Klimaatrechtvaardigheid is een relatief nieuw begrip dat het streven naar eerlijkheid en gelijkheid in de manier waarop we omgaan met klimaatverandering wil aangeven. Klimaatrechtvaardigheid erkent dat de gevolgen van klimaatverandering ongelijk zijn verdeeld over de wereld en dat kwetsbare gemeenschappen het hardst getroffen worden door de gevolgen van klimaatverandering.
De kern van klimaatrechtvaardigheid is het aanpakken van de oorzaken en gevolgen van klimaatverandering op een inclusieve en rechtvaardige manier. Dit omvat het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen door de overgang naar duurzame energiebronnen, het bevorderen van energie-efficiëntie en het verminderen van vervuiling. Daarnaast richt klimaatrechtvaardigheid zich op het ondersteunen en versterken van de gemeenschappen die het zwaarst getroffen worden.
Agro-ecologie
Een belangrijke factor op weg naar een rechtvaardiger verdeling van de gevolgen van klimaatveranderingen is agro-ecologie. Dat is een ecologische benadering van landbouw en voedselproductie, die streeft naar duurzaamheid, ecologische veerkracht én sociale rechtvaardigheid. Agro-ecologie behoudt biodiversiteit, verbetert de bodemvruchtbaarheid, beheerst plagen en ziektes en bestrijdt klimaatverandering. Zaken als synthetische kunstmest, kunstmatige bestrijdingsmiddelen, monocultuur en genetisch gemanipuleerde zaden horen dus niet thuis in een agro-ecologische aanpak. Er wordt kleinschalig gewerkt, met lokale gewassen via lokale markten en met natuurlijke meststoffen en insecticiden. Zo verbetert de bodemkwaliteit - de grond kan meer water vasthouden én bevat meer voedingsstoffen - en dat levert op termijn een betere productie op. Overigens niet altijd in hoeveelheid, maar zeker in kwaliteit.
Verarmde grond herstellen
De productie kan met agro-ecologische technieken worden vergroot en verarmde grond kan worden hersteld en dat alles op een manier die beter aansluit bij de levenswijze van kleinschalige boeren. Op die manier beschikken lokale gemeenschappen over meer middelen van bestaan, waarover ze bovendien zelf de regie voeren. De resultaten van een agro-ecologische aanpak zijn niet altijd snel zichtbaar, maar uiteindelijk zorgt het voor een afname van armoede, verbetering van de voedselzekerheid, een betere bodemkwaliteit en toename van de biodiversiteit.
