Ik keek er erg naar uit: de publicatie van de Apostolische Exhortatie van paus Franciscus. Beloofd was ons een aanscherping van Laudato Si, zijn beroemde encycliek over de manier waarop wij met onze wereld omgaan. De paus zou de urgentie benadrukken om nu echt in beweging te komen voor ons klimaat en de wereld.
De titel werd Laudate Deum, naar een uitspraak van de heilige Franciscus: “Loof God om al zijn schepsels”. En hij begon prachtig. Een brief is voor alle mensen van goede wil. Niet alleen katholieken, niet alleen christenen. Iedereen.
De wereld als voorraadkast
De paus is kristalhelder in de brief over hoe het er voorstaat in onze wereld. In iets meer dan 70 (genummerde) alinea’s beschrijft hij met grote gedrevenheid hoe de wereld gevangen zit in een denken dat we de problemen van de klimaatcrisis kunnen oplossen met slimme technische oplossingen. En dat we daarom impliciet ook denken dat we voor een belangrijk deel wel door kunnen leven op de manier zoals we nu leven, omdat er heus wel een oplossing komt. We gebruiken de wereld als voorraadkast en sluiten onze ogen voor de gevolgen daarvan voor die plekken op de wereld waar we die voorraadkast plunderen. Veel van de projecten die Vastenactie steunt, gaan precies hierover.
Ik word geraakt als de paus beschrijft dat er geen eenduidige oplossingen meer zijn. De wereld is te complex geworden. En dat het uitblijven van oplossingen direct leidt tot meer lijden, meer ongelijkheid en meer armoede en onzekerheid voor enorme groepen mensen.
Geen cultuuromslag zonder een persoonlijke verandering
De paus spreekt over COP. De jaarlijkse grote internationale conferentie over het klimaat, waar de wereldleiders verandering kunnen afspreken. Het is jaar op jaar een kans om het goede te doen. En jaar op jaar sterft dat in schoonheid. De paus pleit voor harde afspraken en een duidelijk beleid voor wat er moet gebeuren als die niet worden nagekomen. Want het is bijna te laat.
Het is goed dat de paus dit zegt. Echt. Het telt als iemand als hij zo expliciet spreekt. Maar ik mis iets. Iets fundamenteels in mijn ogen. De paus eindigt met een oproep dat echte blijvende verandering vraagt om een cultuuromslag. Om een andere manier van leven, een andere manier van met de wereld omgaan. En hij zegt: geen cultuuromslag, zonder een persoonlijke verandering. Wij zijn het die moeten veranderen. Niet alleen de politiek en de wereldleiders. Wij. Jij en ik.
Het zijn de kleine veranderingen in het handelen van talloze gewone mensen samen, die uiteindelijk de wereld veranderen.
En dan eindigt de brief. Een beetje dreigend zelfs. “Prijs God, is de titel van deze brief. Want als mensen beweren Gods plaats in te nemen, worden ze hun eigen ergste vijanden.”
Ik voel de niet uitgesproken komma. Een komma die oproept om me uit te spreken. Een komma die me uitdaagt om mezelf te vragen wat mijn kleine bijdrage is. Een komma die me helpt om te luisteren naar de stem van velen – wereldwijd – die dag in dag uit leven met de uitdaging om om te gaan met klimaatverandering en de gevolgen daarvan. Een komma die vanuit het hart van de katholieke traditie vraagt om bekommernis om elkaar, om de wereld, om “alle schepsels”. Pas als we dat doen mogen we een punt zetten wat mij betreft.
Marc Bollerman
Directeur Vastenactie
