Een van de projecten die er in 2023 uitsprongen, was het werk met de inheemse Wichí in de provincie Salta in het noorden van Argentinië. We ondersteunden de vertaling in het Wichí van les- en voorlichtingsmateriaal over mensenhandel. Het materiaal is geïntroduceerd op basisscholen in de regio, waarbij de leraren vooraf een training kregen over het gebruik ervan. De impact bleek veel groter dan verwacht vertelt Giselle Rivera Reyes van onze lokale partner Talentos.
Giselle Rivera Reyes is directeur van onze partner Talentos, een katholieke hulporganisatie die zich met name richt op het versterken van gemeenschappen. Het katholiek sociaal denken vormt de basis van het werk: “We werken niet voor arme mensen, maar we werken samen met mensen die gelijkwaardig zijn aan ons. Dat lijkt een nuanceverschil, maar heeft alles te maken met het belangrijke begrip ‘menselijke waardigheid,” legt Giselle uit. “Ieder mens is van waarde, de een niet meer dan de ander.”
Nauwelijks aandacht voor inheemse gemeenschappen
Omdat binnen het katholiek sociaal denken de waardigheid van ieder mens centraal staat, gaat de aandacht van veel katholieke hulporganisaties veelal naar die plekken op de wereld die zich onttrekken aan het zicht, maar waar kwetsbare mensen verloren dreigen te lopen. Talentos werkt veel met inheemse gemeenschappen, omdat er in Argentinië nauwelijks aandacht voor ze is: “Ik zie dat inheemse mensen hier erg op achterstand staan. In Argentinië begint de geschiedenis van het land bijvoorbeeld met de kolonisatie door de Spanjaarden. Over de inheemse volken die er waren, zoals de Inca’s, wordt helemaal niet gesproken. De mensen kijken nu naar inheemse volken als iets buiten henzelf, waar ze niets mee te maken hebben.” Dat betekent dat inheemse gemeenschappen het moeilijk hebben om volwaardig deel uit te maken van de Argentijnse samenleving. Giselle: “De Wichí bijvoorbeeld, zijn onbekend, er wordt niet over ze gesproken en veel mensen weten niet eens dat ze bestaan. Ze leven letterlijk en figuurlijk ver weg, buiten de samenleving en dat maakt ze erg kwetsbaar.”
We werken niet voor arme mensen, maar we werken samen met mensen die gelijkwaardig zijn aan ons.
Hard rennen
Geweld tegen vrouwen en kinderen is helaas in veel inheemse gezinnen in het noorden van Argentinië een dagelijkse realiteit aldus Giselle: “Dat heeft te maken met de positie van inheemse volken én met de positie van vrouwen. Het is een onderwerp dat in veel families niet of nauwelijks bespreekbaar is en dat maakt de vrouwen en kinderen nog eens extra kwetsbaar.” Geweld komt niet alleen in de gezinnen voor, maar ook de straat is onveilig, zeker ’s avonds: “Een van de moeders vertelde bijvoorbeeld dat ze een avondopleiding volgt en ’s avonds rennend naar huis gaat om maar zo snel mogelijk veilig binnen te zijn.” Via de grote doorgaande weg naar de grens met Paraguay en Bolivia passeren dagelijks tientallen vrachtwagens. Wichí-vrouwen en hun dochters proberen op de parkeerplaatsen wat geld te verdienen aan de chauffeurs, maar ze zijn er als inheemse vrouwen erg kwetsbaar en ook mensen- en drugshandelaren gebruiken de weg en de vrouwen. En wie eenmaal de grens over is, wordt nooit meer teruggevonden.
Geweld en mensenhandel bespreekbaar maken
Het project dat Vastenactie financierde, voorzag in de vertaling van lesmateriaal voor basisschoolleerlingen vanuit het Spaans in het Wichí. Het doel was om geweld en mensenhandel bespreekbaar te maken en om de kinderen weerbaar te maken tegen ontvoering en misbruik. Er was bij de lokale contacten van Talentos aanvankelijk de nodige scepsis vertelt Giselle: “Veel mensen zeiden dat het niet belangrijk was om het lesmateriaal in het Wichí te vertalen, omdat de Wichí het toch niet kunnen lezen. De Wichí vrouwen vroegen er echter zelf om en ze aanspreken in hun eigen taal heeft ook met waardigheid en respect te maken. Ik vind het belangrijk om anderen te behandelen zoals ik zelf behandeld wil worden en daarom hebben we dit project toch doorgezet.“
Veilige plaatsen
De eerste resultaten met de kinderen zijn heel bemoedigend,” vertelt Giselle. “We hoorden diverse verhalen van jonge kinderen die werden achtervolgd op straat en die dankzij de lessen op school alert waren en konden ontsnappen omdat ze wisten wat ze moesten doen. Een meisje dat werd meegenomen en later weer werd afgezet, vond dankzij de lessen de moed om de directrice van haar school te vertellen wat haar was overkomen. De directrice heeft direct aangifte gedaan bij de politie en de ouders van het meisje op de hoogte gesteld.”
Er was ook een onverwacht neveneffect van de lessen. Giselle: “De impact op de moeders en leraren was veel hoger dan we hadden verwacht. De leraren deden de lessen in eerste instantie vooral voor het certificaat dat ze na de voorbereidende training kregen, maar toen ze ermee aan de slag gingen, kwamen de verhalen. Van de kinderen, maar óók van de moeders. Zo werden de scholen dankzij de lessen veilige plaatsen voor de moeders en de kinderen om te praten over wat ze overkomt. Dat gebeurde daarvoor niet!”
Moeders willen ook ervaringen uitwisselen
De moeders wilden graag een tweede ronde gesprekken omdat ze hun eigen verhalen wilden delen. “Op die manier werden ze de draagsters van de mensenrechten voor vrouwen en kinderen in hun gemeenschappen,” zegt Giselle. “We willen ze nu de gereedschappen in handen geven om zichzelf te kunnen zien als sterke vrouwen met kracht en talenten, om een leider in de gemeenschap te zijn, en om te weten hoe ze met bepaalde situaties kunnen omgaan. We willen ook dat ze zich ervan bewust worden dat ze zelf de mogelijkheden en kwaliteiten in zich hebben om economisch zelfstandig zijn.” En dat brengt ons op de volgende fase, die zich eigenlijk als vanzelf voordoet dankzij die eerste belangrijke stap. Giselle: “We hebben als Talentos een belangrijk voordeel. De mannen kennen ons en vertrouwen ons als een organisatie die met de kinderen werkt. Daarom krijgen de vrouwen toestemming om naar ons toe te komen. Nu willen we veilige plekken creëren waar we met de vrouwen kunnen werken aan het uitwisselen van hun ervaringen, waar ze voor elkaar kunnen zorgen en waar hun zelfvertrouwen en zelfrespect kunnen groeien. Het doel is dan dat de mannen hun vrouwen en dochters ook anders zullen gaan zien, meer als gelijken.”
Samenwerking
Het was de eerste samenwerking tussen Talentos en Vastenactie en Giselle was er aangenaam door verrast: “Jullie waren oprecht geïnteresseerd in de Wichí en jullie wilden dat het project echt iets voor ze zou opleveren,” zegt ze. “Jullie richtten je op de mensen in plaats van op het geld. Dat is een groot verschil met andere NGO’s en dat heeft me erg geraakt. Jullie daagden ons daarmee ook uit om stappen extra te zetten.”
Er was nog een ander aspect van de samenwerking waarmee Giselle blij was: “We voelden ook de vrijheid om te werken zoals wij en de betrokken gemeenschappen wilden. Jullie waren echt op zoek naar een gelijkwaardige samenwerking en legden geen begrenzingen op of stelden een bepaalde aanpak verplicht. Dankzij de ruimte die we kregen om mee te bewegen met de gemeenschappen en hun behoeftes, konden we bijvoorbeeld de veilige plekken voor de vrouwen creëren en was er ook ruimte voor een afsluitende activiteit bij de lessen. We hebben de deelnemende scholen gevraagd om het project af te sluiten met het ontwerpen en maken van een muurschildering. Dat was een enorm succes, omdat het de leraren en kinderen motiveerde om over het onderwerp na te denken en te praten met elkaar.”
“Vastenactie opende een deur,” constateert Giselle. “Dit was er eerst niet! Nu hebben we contact met veel Wichí-vrouwen. Ze willen meer veilige plekken én ze willen deze plekken vasthouden.” Deze eerste stap geeft ons een grote verantwoordelijkheid vindt Giselle: “De deur moet open blijven! Zodat de vrouwen blijven komen en stap voor stap antwoorden krijgen, een weg vinden uit deze gewelddadige situatie. Daarom zijn die veilige plekken zo belangrijk. Het is belangrijk dat de vrouwen antwoorden vinden en ook instrumenten in handen krijgen om hun eigen pad te kunnen volgen.”
